Toespraak dodenherdenking 4 mei 2022 uitgesproken door
mr. drs. G.A.A. Verkerk (wnd) burgemeester Rijswijk.
Dames en heren,
Geen enkele oorlog, geen enkel conflict
heeft in Nederland zoveel slachtoffers geëist
als de Tweede Wereldoorlog.
In Nederland vielen meer dan 250.000 slachtoffers; soldaten,
verzetsstrijders, burgers.
In het Rijswijk hebben meer dan 800 inwoners de oorlog niet overleefd, waaronder meer dan 200 in kampen omgebrachte joodse inwoners.
Onder hen ook verzetsstrijders die hun leven in de waagschaal stelden.
Voor hun vrijheid.
Voor onze vrijheid.
Ons hoogste goed.
Vandaag herdenken we hen, soldaten, verzetsstrijders, burgers,
die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar dan ook ter wereld zijn
omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
In Nederland, in Europa, Nederlands-Indië, Korea, Nieuw-Guinea,
Libanon, Cambodja, Joegoslavië, Irak, Afghanistan, Syrië, Jemen,
Oekraïne, Mali…
We herdenken al diegenen die hun leven gaven voor de vrijheid van
een ander.
We herdenken al diegenen die hun leven verloren door het geweld van
een ander.
Vandaag herdenken we deze dappere mensen. Soldaten,
verzetsstrijders, burgers.
Vrijheidsstrijders.
Mensen die hun leven gaven voor onze vrijheid.
Vrijheid geef je door
Door alle tijden heen
Door alle landen
Alle volkeren
Alle mensen: jong, oud, man, vrouw.
Laten we nooit denken dat vrijheid vanzelf spreekt.
Sinds De Bevrijding, is inmiddels driekwart eeuw verstreken, en dat betekent dat er steeds minder mensen zijn die de oorlog en de bevrijding zelf bewust meegemaakt hebben.
Daarmee ligt de vergetelheid op de loer.
Het is daarom belangrijk dat wij met zijn allen de herinnering levend houden; dat wij herdenkingen organiseren waarin dankbaarheid, en bezinning bij elkaar komen. Elke nieuwe generatie moet meegenomen worden in deze tradities en leren over hun oorsprong.
De verschrikkingen uit WOII mogen nooit vergeten worden.
Met deze woorden begon ik mijn toespraak van vorig jaar.
Een toespraak die op video staat, want vanwege corona stond ik hier vorig jaar zonder publiek. Vele Nederlanders hadden in coronatijd moeite met het inperken van hun vrijheid. Alle coronamaatregelen zijn inmiddels opgeheven, dus wat dat betreft hebben wij onze vrijheid terug….
Maar vrijheid is niet vanzelfsprekend.
Sinds de invasie van Rusland in Oekraïne heeft zien we maar weer hoe kwetsbaar onze vrijheid is.
Sinds 24 februari komen de beelden dagelijks tot ons.
Aan talkshowtafels zien we deskundigen die hun visie op de oorlog geven en vertellen waarom de NAVO niet kan of moet ingrijpen.
Maar, het zijn de persoonlijke verhalen van Oekraïners en de beelden van vluchtelingen op overvolle perrons, mensen in schuilkelders, kapot geschoten gebouwen en lichamen op straat die de meeste indruk maken. Dit alles op 1,5 uur vliegen.
Vreselijk!
Het geeft ons een gevoel van machteloosheid.
In Rijswijk doen we onze uiterste best om de opvang van vluchtelingen zo goed mogelijk te regelen. Veel dank aan de vrijwilligers die zich hiervoor inzetten.
Zoals gezegd, het zijn de persoonlijke verhalen die indruk maken.
Ad Hoogenboom vertelde zojuist in de kerk het verhaal van zijn vader.
Leendert Hoogenboom maakte onderdeel uit van een verzetsgroep van 21 man. De familie woonde destijds in Middelburg. Door verraad werd de verzetsgroep op 11 augustus 1942 opgepakt. Via concentratiekampen in Haaren, Amersfoort en Vugt kwam hij terecht in kamp Natzweiler, gelegen in de Elzas en werd een zogenaamde Nacht und Nebel gevangene. Het was de bedoeling dat deze gevangenen geruisloos van de aardbodem zouden verdwijnen. Ze werden te werk gesteld in een steengroeve, ongelofelijk zwaar werk. Uiteindelijk kwam Leendert Hoogenboom terecht in Dachau. Na de bevrijding van Dachau zou hij op 22 april met de trein vertrekken richting Nederland, één dag eerder op 21 april 1945 overleed hij.
Zo dadelijk zullen er bloemen gelegd worden door de nabestaanden van mannen die op dit monument staan vermeld.
Ank van der Put en haar dochter leggen bloemen namens de nabestaanden en in het bijzonder ter nagedachtenis aan haar broer
Albert Kleijn. Ook Albert zat in het verzet en was één van de mannen die op 12 december 1944 werd opgepakt bij een inval bij de verzetsgroep aan de Oranjelaan. Op 5 mei 1945 is hij in Ludwiglust, Duitsland overleden. Overleden op 5 mei 1945! Juist op de dag waarop wij onze bevrijding vieren!
Tjalling Luidinga legt bloemen ter nagedachtenis aan zijn grootvader en naamgenoot. Gezagvoerder op het s.s. Slamat dat in 1941 werd ingezet als troepentransportschip voor het Britisch Ministery of War Transport. Er werden reizen gemaakt tussen Australië, Bombay, Port Sad en Suez waarbij geallieerde troepen werden vervoerd. Op één van deze reizen werd het schip door Duitse vliegtuigen gebombardeerd waardoor het in brand raakte. Een deel van de bemanning en de 600 man troepen werd gered door 2 andere schepen die vervolgens ook werden gebombardeerd. Uiteindelijk hebben naar schatting 60 opvarenden het overleefd.
Persoonlijke verhalen, ze maken indruk.
Vorige week kreeg ik bezoek van Sietske van Putten.
Ook zij had een persoonlijk verhaal. Het was geen verhaal uit de Tweede Wereldoorlog, maar wel een verhaal dat te maken heeft met de werking van onze rechtstaat, over onrecht, gerechtigheid en medeleven met nabestaanden. Het ging over haar jongste broer Willem van Putten, die op 7 maart 1984 werd doodgeschoten in een pand aan de Verrijn Stuartlaan. Hij maakte deel uit van een 5-koppig bandje dat aan het repeteren was. In dit pand zaten ook Jelle de Beer, Albert Kneefel, Frans Elenbaas en Fred Bakker Dit was 7 maart jl. 35 jaar geleden, misschien heeft u hier publicaties over gezien of de podcast beluisterd onder de naam “Het geheim van Rijswijk”. Deze moorden – 3 van de 5 bandleden vonden de dood – zijn nooit opgelost. Maar ook zij horen herdacht te worden en na 35 jaar een gezicht te krijgen.
Persoonlijke verhalen, wij moeten ze blijven vertellen.
Ik wil de oudere generatie oproepen om de verhalen te blijven doorgeven.
Omdat wij dat verplicht zijn aan degenen die de gruwelen van de vervolging hebben meegemaakt.
En omdat de verhalen ons kunnen helpen: ze herinneren ons aan het niet te onderschatten belang van tolerantie en respect.
Vandaag vervullen de kinderrechtenambassadeurs een rol in onze herdenking. Drie van hen hebben gedichten voorgelezen in de kerk en anderen zullen bloemen leggen. Vertel uw verhalen aan deze jongere generatie, zodat zij op ze op hun beurt weer door kunnen geven, zij hebben immers de toekomst.
Ik wil eindigen met het jaarthema van het Comité 4 en 5 mei en citeer: ““Vrijheid in verbondenheid”. Het Comité wil met dit thema benadrukken dat onze vrijheid onlosmakelijk verbonden is met de vrijheid van de ander. De oorlog in Oekraïne toont hoe kwetsbaar vrijheid is en sterkt het Nationaal Comité in zijn opdracht om oorlogsslachtoffers te herdenken en het belang van vrijheid, democratie en rechtsstaat uit te dragen”.
Wij moeten de vrijheid koesteren. Vrijheid in alle vormen. Vrijheid om te zijn wie je bent. Vrijheid om te uiten wat je voelt. Vrijheid om samen te leven. Leven in vrijheid gaat niet vanzelf. Dat vraagt een inspanning van ons allemaal. Wij hebben een gezamenlijke opdracht. Laten wij ons massaal inzetten voor de vrijheid. Elke dag opnieuw. Ik ook. Maar ik doe dat wel in de overtuiging, dat ook ik verantwoordelijk ben, om die vrijheid van ons door te geven, aan de nieuwe generatie. Want, het is al vaak gezegd, ‘vrijheid is niet vanzelfsprekend’.
Dank u wel
(Foto: RH)